.png)
Biuro Zarządu Głównego SBP
Al. Niepodległości 213
02-086 Warszawa
tel: 22 608-28-24
tel: 733 242 337
biuro@sbp.pl
Zapraszamy do zapoznania się z relacją z XI Ogólnopolskiej Konferencji z cyklu „Automatyzacja bibliotek” pt. „Biblioteki nowej generacji - nowoczesne narzędzia, usługi, obszary współpracy”, która odbyła się w dniach 16-17 kwietnia 2015 r. we Wrocławiu.
XI Ogólnopolska Konferencja Stowarzyszenia Bibliotekarzy Polskich z cyklu „Automatyzacja Bibliotek” pod hasłem „Biblioteki nowej generacji - nowoczesne narzędzia, usługi, obszary współpracy”, która odbywa się w nowej siedzibie Centrum Wiedzy i Informacji Naukowo-Technicznej Politechniki Wrocławskiej zgromadziła ponad 130 bibliotekarzy z bibliotek publicznych, akademickich i innych rodzajów bibliotek z całej Polski. Wybór współorganizatora i miejsca Konferencji nie był przypadkowy. Otwarte w styczniu 2014 roku Centrum Wiedzy i Informacji Naukowo-Technicznej Politechniki Wrocławskiej jest inspirującym przykładem kierunków zmian funkcji bibliotek i sposobów realizacji usług bibliotecznych.
Otwierając Konferencję Elżbieta Stefańczyk, przewodnicząca Stowarzyszenia Bibliotekarzy Polskich przypomniała pierwsze konferencje poświęcone komputeryzacji bibliotek publicznych organizowane przez SBP cyklicznie od 1991 roku – tematy kolejnych konferencji odzwierciedlały stan polskiego bibliotekarstwa: walkę o komputery, standardy, wdrożenie jednolitych formatów opisu dokumentów, rozwój dostępnego dla polskich bibliotek oprogramowania bibliotecznego, itp. XI edycja Konferencji po raz pierwszy nie jest przeznaczona wyłącznie dla bibliotek publicznych, gdyż obecnie większość szans i zagrożeń dla rozwoju bibliotek jest wspólna dla całego środowiska bibliotecznego.
Dr Anna Wałek, dyrektor CWNT Politechniki Wrocławskiej, w referacie otwierającym Konferencję „ Nowa generacja bibliotek naukowych - zadania, usługi, zbiory – na przykładzie Bibliotek Politechniki Wrocławskiej” przedstawiła nowatorską w skali kraju koncepcję biblioteki uczelnianej, która jest nie tylko biblioteką w tradycyjnym znaczeniu, nie tylko biblioteką cyfrową czy wirtualną, ale przede wszystkim sercem uczelni - ośrodkiem zarządzania wiedzą i informacją w jednym miejscu, na rzecz całej społeczności akademickiej Politechniki. Struktura organizacyjna CWINT odzwierciedla specyficzne funkcje Centrum: znajduje się w nim Biblioteka Klasyczna i Biblioteka Elektroniczna, Ośrodek Współpracy Nauki i Gospodarki, w tym Dział Transferu Wiedzy i Informacji czy Dział Własności Intelektualnej i Informacji Patentowej, a także Punkt Kontaktowy ds. Transferu Technologii oraz Zespół Laboratoriów Naukowo-Badawczych. Podczas zwiedzania Bibliotech- biblioteki bez książek - mogliśmy podziwiać ogromną liczbę multimedialnych stanowisk komputerowych dla studentów i kadry naukowej, zapoznać się z wykorzystaniem technologii 3D w badaniach naukowych i dydaktyce, poznać bogato wyposażone Laboratorium Tyfloinformatyczne, które wspiera niewidomych studentów i pracowników naukowych, a także prowadzi zarówno nowatorskie badania w zakresie udostępniania treści osobom niepełnosprawnym, jak i szkolenia w tym zakresie.
Drugi referat pierwszej sesji pt. „Raport o stanie komputeryzacji bibliotek: biblioteki publiczne wobec rozwoju usług elektronicznych – potencjał i wykorzystanie” wygłosiła dr Barbara Budyńska, pracownik Instytutu Książki i Czytelnictwa Biblioteki Narodowej. Raport opracowany w oparciu o dane zbierane dla GUS ukazuje przemiany zachodzące w bibliotekach publicznych w latach 2004 - 20013, z porównaniem z danymi za rok 1999. Jakkolwiek nastąpił dynamiczny wzrost liczby skomputeryzowanych bibliotek, to nadal ok. 10 % filii bibliotecznych nie ma dostępu do technologii komputerowych, w bibliotekach wiejskich ten procent jest wyższy. Niewielki procent bibliotek publicznych wprowadza e-usługi, umożliwia dostęp do zasobów elektronicznych, stosunkowo duża grupa bibliotek nie ma skomputeryzowanych wszystkich funkcji bibliotecznych. Niemniej ostatnia dekada przyniosła bibliotekom publicznym widoczne pozytywne zmiany.
W drugiej sesji pt. Technologie, urządzenia, systemy biblioteczne moderowanej przez Ewę Kobierską-Maciuszko referenci dr Andrzej Radwański, dr Grzegorz Gmiterek, dr hab. Marta Grabowska oraz dr hab. Władysław Marek Kolasa przybliżyli nowe aspekty i możliwości wykorzystania w bibliotekach technologii cyfrowych : interoperacyjność systemów bibliotecznych, mobilne urządzenia i aplikacje oraz technologie identyfikacji radiowej (RFID) w bibliotece, a także serwisy biblioteczne w perspektywie SEO (Search Engine Optimization).
W trzeciej sesji pt. Biblioteki i repozytoria cyfrowe dr hab. Małgorzata Góralska przedstawiła różne perspektywy tworzenia i wykorzystania bibliotek cyfrowych. Jędrzej Leśniewski zwrócił uwagę na niepokojący stan prawny ochrony własności intelektualnej i niejasne perspektywy zmiany obecnego prawa w Polsce i UE . Rozpoczęte prace nad utworzeniem w UE Jednolitego Rynku Cyfrowego daje nadzieję dostosowania obecnego prawa do cyfrowego obiegu informacji.
W programie pierwszego dnia konferencji obszerną informację o rozwoju i rozwoju w polskich bibliotekach systemu MAK+, z którego korzysta już ok. 1700 bibliotek, przedstawił Tomasz Cieślik z Instytutu Książki. W trakcie Konferencji swoje najnowsze produkty zaprezentowali główny sponsor Konferencji firma MOL oraz firmy ARFIDO, ALEPH, Sokrates Software oraz HADATAP.
Drugi dzień XI konferencji z cyklu „Automatyzacja bibliotek” pt. Biblioteki nowej generacji – nowoczesne narzędzia, usługi, obszary współpracy” rozpoczęła sesja poświęcona dostępowi do informacji i wiedzy, standardom i projektom. Ewa Kobierska-Maciuszko, kierująca Centrum NUKAT podsumowała dokonania centralnego katalogu funkcjonującego od 2002 roku, w którym obecnie współkataloguje 128 bibliotek, w tym 5 wojewódzkich bibliotek publicznych, 68 akademickich, 23 biblioteki PAN, a także biblioteki kościelne i dwie zagraniczne. NUKAT to 3 mln opisów bibliograficznych, ponad 11 mln lokalizacji, a najbardziej aktywna Biblioteka Jagiellońska wprowadziła do bazy NUKAT w roku 2014 ponad 50.000 opisów bibliograficznych. Baza NUKAT jest dostępna w największym światowym katalogu centralnym OCLC Worldcat. Obecnie NUKAT stoi przed nowymi wyzwaniami związanymi z projektowanym zmianami zasad katalogowania i formatu czytelnego dla sieci semantycznej, tak aby dane katalogów bibliotecznych stały się częścią Internetu, zgodnie z kierunkami wytyczonymi przez światowych liderów bibliotekarstwa z Library of Congress na czele. NUKAT to przykład efektywnej współpracy polskich bibliotek, przyspieszył retrokonwersję polskich katalogów bibliotecznych i upowszechnił najwyższe standardy katalogowania.
Leszek Śnieżko z Centrum NUKAT przestawił RDA - nowy standard opisu danych bibliograficznych, który zastąpi anglo-amerykańskie przepisy katalogowania AACR oraz Bibframe – model opisu danych, który ma zastąpić formaty MARC. Oba projekty są wdrażane i testowane w bibliotekach amerykańskich, a także w Europie. NUKAT także rozpoczął prace nad przygotowaniem się do wdrożenia w przyszłości RDA z uwzględnieniem także skutków ekonomicznych i organizacyjnych takiej transformacji.
Najnowszą ofertę Biblioteki Narodowej – system międzybibliotecznych wypożyczeń elektronicznych Academica przedstawiła Katarzyna Ślaska, zastępcza dyrektora Biblioteki Narodowej. Academica zawiera ok. 670.000 różnego rodzaju publikacji elektronicznych (książki, artykuły), w tym 267.000 chronionych prawem autorskim. System wypożyczeń oparty jest o zasady dozwolonego użytku określone w ustawie o prawie autorskim: jednocześnie może korzystać z dokumentu tylko jeden użytkownik z terminala w bibliotece, która na mocy umowy z BN ma dostęp do bazy Academiki. Zasób Academiki szybko powiększa się: codziennie wprowadza się ponad 1500 nowych dokumentów. Zaletą jest przyjazne oprogramowanie oraz łatwe wyszukiwanie, m. innymi wg słów w tekście, gdyż dokumenty są poddane technologii OCR, co zwiększa atrakcyjność bazy. Academica jest bezpłatna, każda biblioteka może otrzymać do niej dostęp.
Bożena Bednarek-Michalska w referacie Otwartość dla bibliotek przedstawiła filozoficzne podstawy otwartości, takie jak idea transparentności w życiu publicznym, współpraca na rzecz dobra wspólnego, swobodny dostęp do wiedzy i informacji będący podstawowym prawem obywatelskim w demokratycznym społeczeństwie oraz idea dzielenia się publicznymi zasobami. Istnieją różne formy i stopnie otwartości: techniczne, prawne i ekonomicznej. Najpoważniejsze ograniczenia stwarza prawo autorskie, komercjalizacja zasobów wiedzy i informacji oraz technika i cyberprzestepstwa. Niemniej idea otwartości jest coraz bardziej popularna, powstaje wiele zasobów w obszarze nauki, kultury i edukacji w wolnym dostępie.
W kolejnej sesji pt. Biblioteki publiczne – nowe wyzwania Andrzej Tyws, Dyrektor Dolnośląskiej Biblioteki Publicznej we Wrocławiu i Wojciech Kowalewski z Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej w Krakowie przedstawili przykłady rozwoju usług bibliotecznych i współpracy na przykładzie w województwa dolnośląskiego i bibliotek miejskich w Krakowie. Z inicjatywy wrocławskich bibliotek powstało w 2001 r. Konsorcjum Bibliotek Wrocławskich, które wspólnie sfinansowało zakup i wdrożenie systemu bibliotecznego Aleph. W latach 2004-4007 z inicjatywy DBP powstał Dolnośląski Zasób Biblioteczny, w którym bierze udział 39 bibliotek publicznych z województwa dolnośląskiego, a efektem jest centralny katalog, centralna baza czytelników, centralna baza informacji o zasobach regionalnych bibliotek dolnośląskich. Ostatnie przykłady współpracy opartej na wdrożeniu nowych technologii to: projekt Cyfrowy Dolny Śląsk - zbiór elektronicznych dokumentów dotyczących regionu, w którym, oprócz bibliotek, biorą udział także muzea i inne instytucje; wspólny zakup i wdrożenie dostępu do e-booków PWN (projekt IBUK) oraz wspólne tworzenie bibliografii regionalnej.
Wojciech Kowalewski przedstawił obecny stan czytelnictwa i wykorzystania nowych technologii w krakowskich bibliotekach publicznych. Włączenie do oferty bibliotek krakowskich dostępu do e-booków zwiększyło o 25% w ciągu jednego roku liczbę odwiedzin katalogu bibliotecznego. Krakowskie statystyki pokazują, że sprawne, dobrze wdrożone usługi sieciowe bibliotek przyczyniają się do wzrostu czytelnictwa i odwiedzin nie tylko wirtualnych. W ciągu roku czytelnicy dokonują 100.000 zamówień i rezerwacji dokumentów, 200.000 prolongat, 20.000 nowych czytelników zapisało się do biblioteki w ciągu ostatniego roku, co 6 minut zapisuje się nowy czytelnik, co 3 minuty czytelnik zdalnie rezerwuje książkę. Trudno nie zgodzić się z W. Kowalewskim, który w podsumowaniu stwierdził, ze biblioteki publiczne to najlepiej działające instytucje publiczne w Polsce.
Ostatni referent - Aleksander Trembowiecki z Koszalińskiej Biblioteki Publicznej omówił Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 12.04.2012 r. w sprawie Krajowych Ram Interoperacyjności, minimalnych wymagań dla rejestrów publicznych i wymiany informacji w postaci elektronicznej oraz minimalnych wymagań dla systemów teleinformatycznych (Dz. U. 212, poz. 526). Warto jak najszybciej zapoznać się z tym rozporządzeniem, gdyż nakazuje ono odpowiednie zapewnienie dostępu do zasobów informacji podmiotów publicznych dla osób niepełnosprawnych do 31 maja 2015 r.
Podsumowującą konferencję dyskusję panelową, w której wzięli udział Barbara Budyńska, Ewa Kobierska-Maciuszko, Andrzej Tyws i Anna wałek, moderował Aleksander Radwański. Stwierdził, m. innymi, że w dzisiejszych czasach trudno projektować przyszły rozwój bibliotek, gdyż biblioteki nie tyle kształtują, co dostosowują swoje usługi do nowych technologii. E. Kobierska-Maciuszko i B. Bednarek Michalska stwierdziły, że przyszłość bibliotek zależy od tego, czy będziemy rozumieć potrzeby nowego pokolenia.
Interoperacyjność i sieciowość to zdaniem A. Tywsa kierunek zmian w bibliotekach z wykorzystaniem nowych technologii. Deregulacje, niespójność metodologiczna i sieciowa, prawne uwolnienie bibliotek publicznych od obowiązku współdziałania nie ułatwiają tworzenia nowoczesnych sieci współpracy bibliotek. Na Konferencji, zgodnie z założeniami jej organizatorów zaprezentowano różnorodne aspekty związane z obecnością nowych technologii w bibliotekach, które warunkują obecną i przyszłą kondycję polskich bibliotek. Kuluarowe dyskusje i liczba uczestników potwierdzają , jak ważna jest bezpośrednia, nie tylko wirtualna, wymiana doświadczeń i prezentacja nowych pomysłów. Wielkie podziękowania należą się licznemu zespołowi gospodarzy konferencji – pracownikom Centrum Wiedzy Naukowo-Technicznej Politechniki Wrocławskiej, którzy zapewnili sprawną obsługę konferencji.
nad. Joanna Pasztaleniec-Jarzyńska
